Jaki styl zarządzania dla lidera? Czy lider może wydawać rozkazy? A może musi zawsze prosić?

Na początku mojego wej­ścia w świat stylów zarzą­dza­nia ludźmi, mia­łem ukuty obraz bycia kie­row­ni­kiem. Z wielu lat moich doświad­czeń wyni­kało, że więk­szość moich prze­ło­żo­nych wydaje pole­ce­nia i ocze­kuje ich reali­za­cji. I gdy coś się nie udaje, to w zależ­no­ści czy szef jest bar­dziej lub mniej emo­cjo­nalny, nastę­puje zje … Przekazanie feed­backu lub krę­pu­jące pyta­nia, czemu się tak stało. I koniec, taki szef co roz­każe i ukaże. Taki obraz przy­wódz­twa spo­ty­ka­łem w wielu miej­scach i wiele razy.

Jakież było moje zdziwienie, kiedy pierwszy raz wszedłem w świat zarządzania zespołami zwinnymi. To wtedy poznałem kilka innych stylów zarządzania, bardziej przyjaznych dla pracownika. Zapraszam Cię w podróż po kilku rodzajach zarządzania, które różnią się od siebie tak jak różne kolory tęczy, ale jednocześnie, całą gamą, tworzą wspaniałe narzędzie dla każdego lidera.

Wstęp do stylów zarządzania znalazłem na szkoleniu, w którym ukazano mi teorię i badania Daniela Golemana, znanego z książki „Inteligencja emocjonalna”. W swojej drugiej znanej książce „Naturalne przywództwo. Odkrywanie mocy inteligencji emocjonalnej”, zawarł on opis sześciu stylów zarządzania. Moim zdaniem, style te na pozór wykluczają się, ale połączone dają pełne spektrum możliwości dla każdego liderowi. Goleman wymienia takie style jak:

• dyrektywny (ang. commanding)
• normatywny (ang. pacesetting)
• afiliacyjny (ang. affiliative)
• demokratyczny (and. democratic)
• trenerski (and. coaching)
• autokratywno-wizjonerski (ang. authorithative)

Zestawienie stylów zarządzania

Każdy ze stylów ma swoje mocne i słabe strony, a ich używanie jest zależne od potrzeb bieżącej chwili i sytuacji. To co ważne i czego doświadczyłem w praktyce to, to ilu stylów jesteś w stanie świadomie używać jako lider? Liczba używanych stylów przywódczych wpływa bezpośrednio na klimat panujący w Twoim zespole i Twojej organizacji. Przedstawia to poniżej wykres oparty o badania Hays Group w latach 2004-2010. Widać na nim wyraźnie, że używanie co najmniej trzech i więcej stylów przywódczych, powoduje wyraźny wzrost efektywnego i motywującego klimatu w danej organizacji lub zespole.

Gdy usłyszałem po raz pierwszy o powyższych badaniach i teorii, byłem sceptyczny. Natomiast po chwili refleksji i spojrzeniu na to, jak ja, jako lider, zarządzam swoim zespołem, doszedłem do wniosku, iż faktycznie w różnych sytuacjach inaczej reaguję i te moje zachowania bardzo mocno zazębiają się z opisywanymi stylami zarządzania. To był ważny moment, bo od niego zacząłem bardziej świadomie używać wielu stylów zarządzania.

#1 Styl zarządzania: dyrektywny

Zdanie charakterystyczne: "rób, co ci każę".

Ten styl zarządzania cechuje się bezpośrednim wydawaniem poleceń pracownikom i późniejszą kontrolę ich wykonania. Lider używający tej metody, oprócz bezpośredniego nadzorowania, monitorowania i kontrolowania swoich pracowników, musi również być cały czas w centrum działania i być zaangażowanym w to, co się dzieje. Styl ten często jest opisywany jako zarządzanie przez strach, ale ja zaobserwowałem, że to raczej zarządzanie przez wywołanie przymusu.

Styl ten, dłużej używany, bardzo szybko zabija w zespole kreatywność, rozwój i motywację. Lider usuwa możliwość wszelkiej dyskusji z poleceniami. Przez co znika wśród ludzi zaangażowanie i samodzielność, co może prowadzić do zwiększonej rotacji w zespole oraz wymogu stałego nadzoru nad pracownikami.

Styl dyrektywny jest jednak przydatny w sytuacjach kryzysowych, konfliktowych lub gdy jest potrzeba wprowadzenia natychmiastowej zmiany. I właśnie w tych sytuacjach szybkość wykonywania zadań okazuje się pozytywną cechą tego stylu. Jednakże Ty jako lider musisz pamiętać, aby używać go bardzo rzadko i nie stosować w nim gróźb i zastraszania.

Tego stylu użyłem parokrotnie w trakcie rozległych awarii infrastruktury, w których czasie nie było miejsca na dyskusje, debaty i deliberacje. Trzeba było działać, tu i teraz, natychmiast. Wydawanie komend i wskazywanie co należy wykonać, skutkowało szybką reakcją i wykonywaniem zadań. Po usunięciu awarii nie stosowałem tego stylu, jednocześnie dziękując zespołowi, że wykonał swoją pracę pod presją.

#2 Styl zarządzania: normatywny

Zdanie charakterystyczne: „rób to, co ja, natychmiast!”

Lider pracujący ze swoim ludźmi tym stylem zarządzania przekazuje zadania do wykonania w sposób oszczędny we wskazówki. Jednocześnie oczekuje ich szybkiej realizacji na perfekcyjnym poziomie wykonania. Lider pilnuje w tej metodzie bardziej procesu i prawidłowych efektów, niż tego, jak sobie ludzie poradzą.

Styl ten jest charakterystyczny dla liderów, którzy napotkawszy na odbiegające od ich oczekiwań efekty pracy zespołu, sami dokańczają lub wykonują pracę za zespół i nie przekazują żadnej, lub bardzo skąpą informację zwrotną.

Stosowałem ten styl w zespołach, w których moi ludzie byli samodzielnymi ekspertami i z każdym zadaniem dawali sobie radę bez jakichkolwiek wskazówek. Jednakże duża presja na szybkie dowożenie zadań oraz ciągłe narzucanie jakie zadania mają być wykonywane, powodowało obniżenie się morale. Dlatego też nie stosowałem tego stylu zbyt długo, a jedynie w sytuacjach, kiedy wymagane były bardzo szybkie dostarczenie wyników. Nie polecam stosowania tego stylu w zespołach młodych i niesamodzielnych.

Lider, pracując tym stylem, musi bardzo uważać na to, aby nie okazywać, że tylko on wie „lepiej” i jest w stanie skończyć zadanie. Również powinien zwrócić uwagę na swoją empatię do pracowników, bo bez niej, będzie postrzegany jako bezduszny perfekcjonista. Należy również zwrócić uwagę na to, iż jednoczesne oczekiwanie samodzielności i zabieranie inicjatywy, powoduje poczucie niedoceniania u pracowników i w efekcie może zwiększyć rotację w zespole.

#3 Styl zarządzania: afiliacyjny

Zdanie charakterystyczne: „ludzie przede wszystkim”

Styl ten jest moim ulubionym 😉 i jednocześnie tym, w którym według testów czuję się najlepiej. Lider, działając tą metodą, dba przede wszystkim o pracowników, o ich emocje, o ich samopoczucie w zespole. Buduje atmosferę zrozumienia i zaufania. W moim wykonaniu jest to zawsze rozpoczynanie pracy z nowymi osobami od budowania relacji i zrozumienia. Zawsze staram się w tym stylu wchodzić w buty moich ludzi i budować w nich zaufanie.

Styl afiliacyjny powoduje, że zespoły charakteryzują się niezwykłą lojalnością i silnymi więziami pomiędzy pracownikami, często wychodzącymi poza pracę. Lider dbający o swój zespół, dzięki temu stylowi wzmacnia morale, komunikację i harmonię pracy. Można go używać z dowolnymi typami zadań i sytuacjach.

Jednakże ten styl zarządzania może prowadzić do obniżenia się efektywności pracy w zespole, jeżeli cele nie będą jasno sprecyzowane, a pracownicy nie posiadają wszystkich potrzebnych kompetencji. Może to prowadzić również do chaosu i lub rozleniwienia się pracowników. Lider musi również pamiętać o tym, aby udzielać odpowiednio informacji zwrotnej, szczególnie negatywnej. Co przy tym stylu jest ciężkie do pogodzenia z nakierowaniem na dobre relacje.

Jego połączenie ze stylem wizjonerskim daje wyjątkowe dobre efekty, ponieważ ten drugi dostarcza celów, misji oraz ustala standardy i feedback.

#4 Styl zarządzania: demokratyczny

Zdanie charakterystyczne: „co sądzisz na ten temat?”

Lider stosujący ten styl zarządzania, będzie przy każdej decyzji, spotkaniu, etc. Prosił cały zespół o kolektywne wyrażenie zdania i opinii. Styl ten działa bardzo dobrze, gdy chcemy zachęcić pracowników do współuczestniczenia w jakiś pracach lub decyzjach. Powoduje on budowanie większego zaufania do lidera oraz szacunku i zaangażowania pracowników. Lider powinien w tym stylu wykazywać się otwartością na wszelkie opinie i tak kierować wypowiedziami swoich ludzi, aby każdy mógł coś wnosić do dyskusji. Musi również mieć wysokie kompetencje w aktywnym słuchaniu.

Sam lubię stosować ten styl zarządzania na spotkaniach typu retrospektywy zespołu lub wspólne podejmowanie decyzji jak podzielić nasze zadania i jak je będziemy wykonywać. Wtedy można sobie pozwolić na spokojne debatowanie, przekonywanie i głosowanie 😉 Na tego typu spotkaniach lider może wykorzystać wiedzę swoich ludzi i wspomóc podejmowanie decyzji o świeże spojrzenie. Wymaga to od lidera otwartości na wszelkie pomysły i idee.

Ten styl zarządzania, który nie nadaje się kompletnie, gdy potrzebujemy wykonać jakąś pracę bez zbędnych dyskusji i konsultacji. Lider musi również pamiętać, że styl ten wnosi często odwlekanie decyzji oraz powoduje rozmnażanie się spotkań i ich rozwlekanie się. Może również powodować napięcia w zespole, ponieważ jest niezwykle trudno uwzględnić opinie i pomysły każdego z pracowników.

#5 Styl zarządzania: trenerski

Zdanie charakterystyczne: „spróbuj tego”

Styl zarządzania, który przybliżałem już trochę w artykule Co wiedzą najlepsi trenerzy sportu, a czego Ty potrzebujesz jako lider? Lider wykorzystujący ten styl działa jak dobry trener. Poświęca czas na rozmowy i rozwijanie każdego ze swoich pracowników w ich osobistym tempie i dla ich potrzeb. Daje on dobre wyniki w pracy z pracownikami, którzy mają silną motywację do rozwoju własnego.

Styl zarządzania, który podnosi możliwości i pewność siebie pracowników. Najlepiej rozwija cały zespół, szczególnie długofalowo. Lider koncentruje się na mocnych i słabych stronach każdego ze swoich ludzi oraz pomaga odkrywać pracownikom ich własne aspiracje, wartości i ich mocne i słabe strony. Daje pracownikom wiarę w ich możliwości i pomaga osiągnąć jak najlepsze rezultaty w ich rozwoju. Ten styl zarządzania wymaga również, aby nie był traktowany jako wskazywanie jedynej słusznej drogi. Natomiast jego połączenie z celami organizacji daje poczucie dopasowania pracowników do firmy oraz ich motywację do ciągłego rozwoju.

Lider powinien jednak uważać na jego stosowanie wobec osób, które nie mają motywacji do rozwoju lub potrzebują prowadzenia za rękę z ciągłym feedbackiem. Może on również powodować zbytnie skupienie się na pracownikach, którzy mimo wkładanego wysiłku, nie rozwijają się tak szybko, jak jest to potrzebne firmie. Dodatkową wadę jest to, iż bez odpowiednich motywatorów (np. odpowiedniego wynagrodzenia), style ten prowadzi do kształcenia bardzo kompetentnych pracowników dla własnej konkurencji.

Osobiście używałem tego stylu w trakcie pracy 1-1 z moimi ludźmi i ustalaniu ich planów rozwoju. Wtedy sprawdzał się najlepiej, ponieważ budowaliśmy wspólnie ścieżki rozwoju każdego z pracowników i dodatkowo budowaliśmy mapy kompetencji całego zespołu. Natomiast nie korzystałem z tego stylu w trakcie aktywnej pracy nad zadaniami, które mieliśmy dostarczyć do organizacji w ramach projektów lub operacyjnych obowiązków.

#6 Styl zarządzania: autokratywno-wizjonerski

Zdanie charakterystyczne: „chodźcie za mną.”

Styl zarządzania najbardziej zalecany do używania przez biznes ze względu na jego efektywność. Lider, używając go, prezentuje wizję i angażuje zespół do uczestniczenia w jej realizacji. W stylu tym lider wskazuje cel do osiągnięcia i kieruje zespół, aby podążał w jego kierunku, ale jednocześnie nie mówi, jak mają tam dojść. Dzięki temu pracownicy czują się ważni i zaangażowaniu w osiąganie wizji organizacji. Znają odpowiedź na pytanie „po co pracujemy”.

W stylu tym lider musi potrafić inspirować zespół i ukazywać kierunek działań zespołowi. Musi to być osoba obdarzona pasją i kompletnie oddana wizji. Te działania najlepiej się sprawdzają, gdy chcemy wyznaczyć nowy kierunek działań bądź wprowadzać zmiany. Pozytywny wpływ tego stylu na klimat w firmie powoduje, iż cała organizacja rośnie.

Należy jednak pamiętać, że użycie tego stylu przez lidera przewodzącego grupie ekspertów bardziej doświadczonych w danej dziedzinie może być przez nich odebrana jako nierealna do osiągnięcia. Wtedy też pracownicy będą uważali lidera za marzyciela i utracjusza, co spowoduje, że nie będą za nim podążać i poważać. Ten styl zarządzania wymaga od lidera jednoczesnej znajomości własnych wartości, ale również empatii. Tylko liderzy, którzy poprzez empatię potrafią trafić do emocji, wartości i dążeń każdego ze swoich ludzi, potrafią realizować wspólnie swoją wizję.

Wszystkie style razem

Podsumowanie

Lider, który chce uzyskać najlepsze rezultaty, powinien potrafić stosować każdy styl zarządzania. Ich połączenie daje mieszankę, która będzie powodowała budowanie silnych i lojalnych zespołów. Badania Golemana wykazały w rozmowach z prawie czterema tysiącami liderów, że gładkie przechodzenie pomiędzy różnymi stylami zarządzania zwiększa szanse na budowanie efektywnych organizacji.

Lider chcący mieć umiejętność naturalnego wykorzystywania każdego z opisanych stylów musi cały czas pracować nad swoją inteligencją emocjonalną oraz podnosić kompetencje miękkie takie jak samoświadomość, empatię, ale również kompetencje społeczne oraz zarządzanie relacjami.

Na zakończenie wspaniały przykład żywcem wzięty z bycia liderem w muzyce poważnej. Nie spodziewałem się, aż takich analogii!!! A przy okazji posłuchałem swoich ulubionych kawałków 😉 Polecam gorąco. Materiał w języku angielskim, ale posiada podpisy w języku polskim.