Krytyczne myślenie jest dla każdego lidera.

Krytyczne myślenie to nie to samo co często używana potoczna krytyka (nie mam tutaj na myśli komentarza krytycznego opisywanego przez teorię komunikacji). Choć zdarzyło się w mojej karierze wiele osób, które uważały się za świetnych myślicieli, ale zwyczajnie wydawali swoje osądy i poglądy na dowolny temat, bez głębszej analizy. Można by nawet rzec, że krytykowali bezkrytycznie. To, czym różni się potoczna krytyka od krytycznego myślenia?

Spróbuje to zobrazować opowieścią znalezioną w internecie:

Moja pięcioletnia bratanica zobaczyła na mojej koszulce niebieskiego jelenia i powiedziała „ooo, to jeleń-chłopiec!”.

Skorzystałem z okazji do riposty „A może jeleń-dziewczynka? Dziewczynki też lubią kolor niebieski!”.

Ona zmroziła mnie wzrokiem i powiedziała:

„Powiedziałam, że to chłopiec, bo ma poroże”.

Znalezione w Internecie

Jak widać po przytoczonej rozmowie, nawet dziecko jest w stanie wykazać bezsensowność naszych stwierdzeń, gdy wypowiadamy się bezkrytycznie, bez zastanowienia. Jeżeli zaczynasz już czuć w czym, rzecz. Czym może być krytyczne myślenie, a czym na pewno nie jest, to zapraszam Cię dalej.

Krytyczne myślenie — co to za stwór?

Kiedy mądry człowiek czegoś nie rozumie, mówi: „Nie rozumiem”. Głupiec i człowiek niekulturalny wstydzi się swojej ignorancji. Zachowuje milczenie, podczas gdy pytanie mogłoby przynieść mu mądrość.

Frank Herbert – „Twórcy bogów”

Czymże jest wobec tego to całe krytyczne myślenie? Definiuje się je jako dyscyplinę rygorystycznego i umiejętnego wykorzystywania informacji, doświadczenia, obserwacji i rozumowania, w celu kierowania swoimi decyzjami, działaniami i przekonaniami. Aby robić to dobrze, musisz aktywnie kwestionować każdy etap swojego procesu myślenia.

Głównymi umiejętnościami potrzebnymi w analizie faktów i sytuacji, które wspierają myślenie krytyczne, są:

• Myślenie analityczne,
• Dobrą komunikację,
• Kreatywny umysł,
• Otwartość na cudze opinie i argumenty,
• Umiejętność rozwiązywania problemów,
• Zadawanie przemyślanych pytań.

Powyższa definicja jest prawdziwa i używa ładnych słów, ale ja lubię jej prostszą formę: krytyczne myślenie to celowe i systematyczne przetwarzanie informacji, tak abym mógł podejmować lepsze decyzje i ogólnie lepiej rozumiał co się wokół mnie dzieje.

Niezależnie od definicji, krytyczne myślenie wymaga kilku narzędzi intelektualnych, potrzebnych do przetwarzania informacji:

• Interpretacja,
• Analiza,
• Wnioskowanie,
• Ewaluacja,
• Samoregulacja,
• Wyjaśnianie.

A same informacje mogą pochodzić w różnych źródeł:

• Obserwacja,
• Doświadczenie,
• Refleksja,
• Komunikacja,
• Rozumowanie.

Abyś jeszcze lepiej zrozumiał, co to jest krytyczne myślenie, wróćmy do tego, że na co dzień używany myślenia automatycznego. Daniela Kahnemana pisał w swojej książce „Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym”, że nasz mózg większość czasu spędza na używaniu procesów automatycznych, które są dla nas świadome, ale nie wymagają od nas zbyt wiele uwagi i energii. Dopiero gdy świadomie skupiamy się na jakiś zagadnieniach i zaczynamy korzystać z wcześniej wymienionych narzędzi, możemy myśleć krytycznie. Można by nawet powiedzieć, że myślenie krytyczne jest przeciwnością do codziennego, zwykłego myślenia.

Czemu krytyczne myślenie jest ważne dla lidera?

Po pierwsze dlatego, że nasi podwładni, którzy potrafią myśleć krytycznie, będą dla nas nieocenienie. Ich umiejętności będą zwiększone o umiejętność samodzielnego podejmowania właściwych decyzji i wykonywanie samodzielnie swojej pracy bez nadzoru. Co w efekcie da nam, ich liderom, menadżerom, kierownikom, więcej czasu na podejmowanie bardziej strategicznych z punktu widzenia firmy działań.

Po drugie nasi ludzie będą umieć zadawać dobrze sformułowane pytania i poszukiwać rozwiązań problemów, na które napotykają. A takie umiejętności w większości prac umysłowych są praktycznie codziennie używane, aby osiągać dobre rezultaty.

Osoby umiejące myśleć krytycznie będą umiały również:

• Tworzyć własne opinie na dany temat, rozwijać osobistą etykę i pewność siebie.
• Angażować się na głębszym, intelektualnym poziomie ze współpracownikami i przełożonymi, dzięki czemu tworzyć silniejsze relacje w pracy
• Ocenić własną pracę i wyciągając wnioski ulepszać jej jakość i wydajność,
• Rozwijać umiejętności rozumienia, tak w rozmowach, jak i w czytaniu.

Z perspektywy Ciebie, jako lidera, umiejętność krytycznego myślenia będzie Ci potrzebna do rozwiązywania wszelkich sytuacji spornych. Lub podejmowania ważnym decyzji. To właśnie podejmowanie decyzji bez umiejętności krytycznego myślenia prowadzi często do katastrofalnych rezultatów — wcale nie oczekiwanych przez firmy.

Krytyczne myślenie — Elementy.

Krytyczne myślenie często zachodzi w kilku krokach od zidentyfikowania problemu lub sprawy do opracowania rozwiązania. Oto typowe kroki, które występują podczas używania krytycznego myślenia:

#1 Interpretujesz.

W tym kroku ważne, abyś zrozumiał, co oznacza dana sytuacja lub problem, określił ważność i znaczenie informacji, które je opisują. Zadawaj pytania, aby lepiej zrozumieć problem lub zagadnienie w jak najgłębszy sposób. Przykładowo możesz używać pytań:

• Co ta sytuacja oznacza?
• Czy i co się dzieje w tym momencie?
• Co powinienem przez to rozumieć?
• Tak naprawdę co zostało powiedziane?
• Jaki jest najlepszy sposób do scharakteryzowania problemu / zagadnienia?
• Jakie znaczenie możemy nadać tej sytuacji?

#2 Analizujesz.

Gdy już zebrałeś informacje i kategoryzowałeś je, to przejdź do analizy tego, co już wiesz. Dokonasz tego poprzez identyfikację zależności w danym sposobie przedstawienia opinii, wierzeń lub doświadczeń (identyfikacja niewypowiedzianych założeń).

Zadawaj pytania pomagające w pogłębieniu analizy:

• Jak są argumenty za i przeciw twojej tezy?
• Co wynika z Twoich argumentów?
• Dlaczego tak uważasz / myślisz?
• Jakie założenia są potrzebne, aby Twoja teza była prawdziwa?
• Zadaj sobie pytani: A jakie założenia zrobiłem?

#3 Wnioskujesz.

Możny, by ten krok nazwać również poszukiwaniem odpowiedzi lub rozwiązań. Teraz potrzebna jest identyfikacja i wykorzystanie elementów prowadzących do logicznych wniosków (stawianie hipotez)

Pytaj siebie lub innych:

• Jakie wnioski można wysnuć w na podstawie podanych informacji?
• Co się zmieni, jeżeli odrzucimy konkretny argument, założenie, wniosek?
• Do czego zmierza nasze rozumowanie? Jaki przyniesie efekt?
• Czy mogą zaistnieć jakieś negatywne konsekwencje wybrania danego rozwiązania?
• Czego jeszcze nie wiemy? Czego nam brakuje?

#4 Ewaluujesz.

Częścią krytycznego myślenia jest ocena słuszności argumentów (twoich i innych). Dlatego, aby myśleć krytycznie, musisz zaakceptować, że niektóre argumenty są lepsze, a niektóre są po prostu okropne. W tym kroku musisz się skupić na zbadaniu czy Twoje pomysły, argumenty i wnioski są słuszne i sensowne. Oceniasz je pod względem spójności logicznej.

Mogą Ci pomóc w tym pytania:

• Jak bardzo moje stwierdzenia są wiarygodne? Na podstawie jakich źródeł?
• Czy podane fakty zostały sprawdzone? I jak?
• Czy i jak jesteśmy pewni naszych wniosków?
• Czy całość naszego procesu faktycznie układa się w logiczną całość?

#5 Samoregulujesz się.

Ten krok jest bardzo ważny, ponieważ musisz pamiętać, że Twoje nieuświadomione przekonania i automatyczne myśli będą wpływać na Twoje postrzeganie danej sytuacji. Dlatego powinieneś, dokonać oceny własnych opinii, uwzględniając wpływ własnych uprzedzeń, doświadczeń oraz własnych celów i interesów.

Częścią bycia dobrym krytycznym myślicielem jest bycie obiektywnym. Oznacza to analizę problemu, nie pozwalając, aby emocje lub założenia miały wpływ na to, jak o tym myślisz. Zamiast tego powinieneś analizować problem tylko na podstawie kontekst i fakty, które jesteś w stanie zebrać.

Możesz sobie pomóc, zadając pytania podobne do:

• Czy mogę być bardziej precyzyjny?
• Cze mi brakuje jeszcze moim rozumowaniu?
• Na pewno rozumiem wszystkie pojęcia?
• Czy mam pomysł na pogodzenie sprzecznych wniosków?
• Czy metoda, którą się posłużyłem, jest obiektywna?

#6 Wyjaśniasz.

„Świat jest skomplikowany. Ale czy każdy problem wymaga skomplikowanego rozwiązania? ”

Stephen J. Dubner

I na koniec przedstaw swoje wnioski, decyzję lub rozwiązanie problemu. Ten krok wymagać będzie od Ciebie umiejętności zrozumiałego i spójnego przedstawienia konkluzji rozumowania. Postaraj się odpowiedzieć, do jakich wniosków doszedłeś.

Nie zapomnij również przedstawić, w jaki sposób dokonałeś analizy problemu, czy podjąłeś decyzję, szczególnie jeżeli dotyczyło to zespołu. Podziel się swoimi przemyśleniami i założeniami oraz drodze, jaką przeszedłeś, interpretując zebrane informacje.

Jeżeli robisz to tylko dla siebie, praktyką, która może Ci pomóc w ćwiczeniu krytycznego myślenia, będzie, zapisywanie wyników Twoich przemyśleń wraz z tematem czego one dotyczyły oraz datą ich powstania. Po jakimś czasie, gdy już będziesz znać efekty decyzji czy zastosowania rozwiązania, będziesz mógł dokonać porównania, jak dalece Twoje przemyślenia były trafne i uczyć się w ten sposób.

Krytyczne myślenie – ulepszanie.

Poniżej znajdziesz kilka metod oraz ćwiczeń, które pomogą Ci rozwijać w sobie lub w swoim zespole krytyczne myślenie.

1. Zwiększ swoją samoświadomość.

Stanie się bardziej samoświadomym oznacza rozważenie swojego procesu myślowego, wartości, moralności, etyki i innych przekonań. Odpowiedzi na pytania: W co wierzysz? Jak twoje myśli odzwierciedlają te wartości? Pomyśl obiektywnie o swoich upodobaniach i antypatiach.

Znajomość twoich osobistych preferencji, mocnych / słabych stron i uprzedzeń może pomóc ci lepiej zrozumieć, dlaczego podchodzisz do określonych sytuacji z określonej perspektywy.

Więcej znajdziesz w poście „4 techniki lidera, które rozwiną Twoje skrzydła – Samoświadomość„.

2. Zrozum swój proces myślowy.

Zidentyfikuj i oceń, w jaki sposób otrzymujesz i przetwarzasz informacje. Zrozumienie, w jaki sposób słuchasz, a następnie interpretujesz i ostatecznie reagujesz na informacje, jest niezbędne, aby stać się bardziej wydajnym umysłowo w miejscu pracy.

Bycie krytycznym myślicielem oznacza, że ​​rozpoznajesz własne uprzedzenia i ich wpływ na rozwiązania i decyzje. Poświęcenie czasu na przeanalizowanie swojego procesu myślowego przed podjęciem decyzji o pracy może pomóc Ci działać bardziej obiektywnie.

3. Rozwiń zdolność przewidywania.

Zastanów się, co inni mogą sądzić o sytuacji lub decyzji, którą podejmujesz. Określ możliwe skutki sytuacji i określ, co może się zmienić, zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Spróbuj przewidzieć, jakie reakcje wywołają Twoje działania w pracy, pomoże ci dokonać właściwego wyboru.

4. Praktykuj aktywne słuchanie.

Aktywne słuchanie jest podstawowym elementem skutecznego krytycznego myślenia. Słuchaj uważnie i uważnie, gdy współpracownicy i przełożeni rozmawiają. Ćwicz empatię i skup się na zrozumieniu ich perspektywy (perspektyw). Pełne zrozumienie tego, czego chcą, potrzebują lub oczekują, może pomóc w pozytywnej reakcji i późniejszej produktywnej rozmowie.

Więcej znajdziesz w poście „4 techniki lidera, które rozwiną Twoje skrzydła – Aktywne słuchanie„.

5. Zadawaj pytania.

Jeśli nie masz pewności, zawsze zadawaj pytania. Zacznij od tego, co już wiesz, i potwierdź, że wszystkie szczegóły są prawidłowe. Poproś o powtórzenie punktów lub rozważ przeformułowanie własnych słów, aby ustalić, czy dobrze zrozumiałeś. Rozważ zadawanie pytań uzupełniających, aby uzyskać informacje, które mogły zostać pominięte lub źle odczytane. Następnie zadaj sobie pytanie, czy coś jest faktem, opinią lub pomysłem. Ten krok może pomóc w przypisaniu celu i wartości do informacji.

• Pytania otwarte: zadawanie pytań otwartych może pomóc osobie, z którą rozmawiasz, w dostarczeniu istotnych i niezbędnych informacji. Są to pytania, które nie pozwalają na prostą odpowiedź „tak” lub „nie”, wymagając od osoby, która otrzymuje pytanie, rozwinięcia odpowiedzi.
• Pytania oparte na wynikach: jeśli czujesz, że doświadczenie i umiejętności innej osoby mogą pomóc Ci efektywniej pracować, rozważ zadawanie pytań opartych na wynikach. Zapytanie kogoś, jak by się zachowywał w określonej hipotetycznej sytuacji, da ci wgląd w jego własne umiejętności krytycznego myślenia i pomoże ci dostrzec rzeczy, o których wcześniej nie myślałeś.
• Pytania refleksyjne: Możesz uzyskać wgląd, prosząc osobę o refleksję i ocenę doświadczenia oraz wyjaśnienie jej procesów myślowych w tym czasie. Może to pomóc rozwinąć krytyczne myślenie, dostarczając przykładów z prawdziwego świata.
• Pytania strukturalne: prostym sposobem zrozumienia czegoś jest pytanie, jak coś działa. Każdy działający system jest wynikiem długiego procesu prób i błędów, a właściwe zrozumienie kroków, które należy podjąć, aby uzyskać pozytywny wynik, może pomóc Ci być bardziej wydajnym we własnych przedsięwzięciach.

Jeszcze jedną metodą na pogłębianie informacji i dochodzenie do sedna problemów jest metoda „5 x dlaczego”. Opisywałem ją tutaj „Rozwiązywanie problemów – 5 razy dlaczego” .

6. Oceń istniejące dowody.

Skorzystaj z wcześniejszych doświadczeń i faktów, aby podjąć obecną decyzję poprzez krytyczne myślenie. Czy spotkałeś już wcześniej podobny projekt lub wyzwanie? Czego nauczyłeś się z tego doświadczenia? Przeprowadzając badania, porządkując fakty i wykorzystując wcześniejsze doświadczenia jako istniejące dowody, możesz znaleźć bardziej odpowiednie i skuteczne rozwiązanie do pracy w teraźniejszości.

7. Sprawdzaj efekty swoich decyzji.

Prowadź dziennik swoich decyzji: opisz jaką decyzję podjąłeś i jakie były jej rezultaty, analizuj raz na tydzień/miesiąc. Sięgaj po swoje zapiski zawsze, wtedy kiedy podejmujesz bardzo ważną lub długofalową decyzję.

Krytyczne myślenie zamiast podsumowania — kiedy używać?

Poniżej kilka przykładów, kiedy możesz zastosować z powodzeniem krytyczne myślenie.

1. Promowanie zespołowego rozwiązywania problemów

Każdy dział w firmie to zespół, a efektywna współpraca jest ważna dla jej sukcesu. Opracowując strategię, logicznie analizuj wkład wszystkich członków zespołu i proponuj konstruktywną krytykę, prezentując jednocześnie swój własny pogląd na sytuację.

2. Samodzielnie oceń swój wkład w rozwój celów firmy.

Jeśli Twoja firma stara się osiągnąć cel, wykaż się krytycznym myśleniem, oceniając swój wkład i odkrywając sposoby na poprawę wyników. Na przykład możesz wymienić wszystkie sposoby, w jakie się angażujesz, i ich wpływ na ogólny postęp. Po wykonaniu tej czynności możesz pomyśleć o nadaniu priorytetu niektórym bieżącym działaniom, ale także o dodaniu nowych, które Twoim zdaniem pomogą.

3. Praktykowanie samo refleksji

Analizowanie własnego procesu myślowego podczas podejmowania pewnych decyzji powinno pomóc ci ulepszyć sposób przetwarzania informacji. Może to oznaczać zadawanie sobie pytania, dlaczego zachowałeś się w określony sposób w danej sytuacji lub ocenę decyzji w celu znalezienia sposobów na poprawę. Używaj w tym zakresie procesu krytycznego myślenia.

5. Mądre wykorzystanie swojego czasu

Decydowanie o tym, jak wykorzystujesz swój czas, to kolejny przykład krytycznego myślenia. Ciągła ocena tego, jak spędzasz czas, może pomóc Ci odkryć zadania i czynności, które mogą zmienić sposób, w jaki nadajesz priorytety swoim obowiązkom.

Na przykład, jeśli przeznaczasz dużo czasu na działanie, które przynosi niski zyski, takie jak zadania administracyjne lub raporty wewnętrzne, możesz rozważyć zmianę swoich priorytetów, aby poświęcić więcej czasu zadaniom przynoszącym wysokie zyski lub wspomagających cele Twojej organizacji.

Pomocne źródła i dalsza lektura:

Wybrane ćwiczenia na podstawie „Myślenie krytyczne w praktyce – 5 ćwiczeń, które poprawią jakość Twojego myślenia” Red. Adam J. Wichura

Ćwiczenie 1: Wiem, że nic nie wiem! Codzienna praktyka:

a), Aktywnie podawaj w wątpliwości poglądy, które wydają Ci się oczywiste. Zrób listę takich poglądów i zadaj sobie pytanie: „A co jeśli jestem w błędzie?”. Spróbuj znaleźć argumenty przeciwko tym poglądom, a następnie dokonaj ich oceny jakościowej. Poszukaj alternatywnych źródeł informacji.

b), Jeśli w trakcie dyskusji, rozmowy nie potrafisz znaleźć dowodu na potwierdzenie swojego poglądu lub zwyczajnie nie jesteś pewien/pewna prawdziwości przekazywanych informacji, rozpoczynaj wypowiedzi od fraz sygnalizujących wątpliwość: „Może jestem w błędzie, ale…”,
„Nie wiem, czy to prawda, ale wyczytałem, że…”,
„Słyszałem, że…” zamiast „X miało miejsce”, „X zrobił Y”.

• „Pomyśl, zanim pomyślisz” DiYanni Robert
• „Myślenie krytyczne jako cel kształcenia” Ewa Wasilewska-Kamińska
• „Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym” Daniel Kahneman

Uwaga: linki do wymienionych książek są t.zw. linkami afiliacyjnymi. Jeśli skorzystasz z któregoś z tych produktów po kliknięciu linku na mojej stronie, otrzymam z tego tytułu prowizję. Piszę o tym, ponieważ dbam o przejrzystość moich działań i chcę, abyś miał 100% pewności, że dla Ciebie nie wiąże się to z żadnymi dodatkowymi kosztami.