Lider — jak nim być? - kuznia leaderow

Gdy pierwszy raz nazwano w pracy moją rolę jako Lider, wydawało mi się, że ją rozumiem. Z perspektywy czasu już wiem, jak bardzo się wtedy myliłem. To, co brałem za bycie liderem, wynikało z moich przekonań i ogólnie przyjętych sformułowań. Jeżeli chcesz się dowiedzieć więcej, do jakich wniosków i opinii doprowadziło mnie praktyczne doświadczenie, to zapraszam do dalszej części artykułu.

Lider — proste słowo, a wielu z nas rozumie je różnie. Według synonimy.pl dla określenia lider znajdziemy następujące słowa bliskoznaczne: przywódca, przewodniczący, wódz, wodzirej, ojciec duchowy, przodownik, czempion, triumfator, zdobywca, rekordzista, mistrz… . Poszukując dalej i odnajdując synonimy dla słowa przywódca, otrzymamy: dowódca, dowodzący, głównodowodzący, komendant, przewodniczący, przewodnik, protagonista, guru, trybun, herszt, watażka, prowodyr, naczelnik. Natomiast na podstawie Encyklopedii PWN, tłumaczeniem słowa przywódca, jest — socjologicznie członek grupy społecznej, który dzięki specyficznym cechom osobowości lub zajmowanemu stanowisku narzuca innym swoje przekonania, inicjuje, kieruje i zespala działalność grupy. Czytając te teoretyczne opisy i porównania, osobiście zadałem sobie pytanie: Kim jest w codziennej pracy lider?

UWAGA! Artykuł ten, mimo osadzenia w praktycznych aspektach zarządzania zespołami, jest jedynie subiektywnym przedstawieniem opinii autora. Wszelka konstruktywna krytyka jest pożądana i wręcz oczekiwana.

Lider według teorii

„Władza najlepiej sprawdza charakter człowieka”
Arystoteles

Istnieje wiele teorii w literaturze dotyczących przywództwa i bycia liderem. Już starożytni filozofowie poruszali tę tematykę, ale bliższe naszym czasom teorie i ich krótkie opisy znajdziesz poniżej. Niektóre z nich są obecnie modne, część wychodzi z użycia. Natomiast każda teoria w jakimś stopniu wpływa na ludzi i ich przeświadczenie o tym, kim powinien być prawdziwy lider. Ty jako świadomy lider dobrze, abyś je znał i potrafił rozpoznać, skąd niektóre przekonania się biorą pośród Twoich podwładnych, kolegów z pracy. Poniżej wymieniam tylko kilka z nich, wiedząc, że możesz się spotkać w swojej karierze z wieloma innymi.

#1 Teoria Wielkiego-Człowieka

Pierwszą teorię współczesnych nam czasów spotkamy w roku 1847. Wtedy Thomas Carlyle stwierdził, że wielcy przywódcy rodzą się ze swoim wielkim potencjałem. Według Thomasa tylko w ten sposób można zostać naprawdę wielkimi liderami, poprzez swoje urodzenie, a nie poprzez ćwiczenia i zdobywanie doświadczenia. Teoria ta w wieku XX powodowała myślenie o liderach, jako osobach, które urodziły się do rządzenia. Zakładała istnienie pewnej konfiguracji cech osobowości, odpowiadającej za umiejętność bycia dobrym liderem, niezależnie od sytuacji, w której się działa.

Z czasem zaczęto dostrzegać jej ograniczenia i powoli odchodzono od jej dogmatu o rodzeniu się przywódców, w kierunku poszukiwaniu pewnych cech prawdziwych liderów, które ich określają.

#2 Teoria Cech

I tak powstała teoria cech przywódcy. Początkowo zakładała ona, że urodzeni liderzy mają określone cechy fizyczne i psychiczne, które odróżniają ich od zwykłych ludzi. Teoria ta jednak nie zwracała taka jak poprzednia szczególnej uwagi na to, czy cechy przywódcze były genetyczne, czy też nabyte. Podstawowymi cechami miały być wzrost, inteligencja, atrakcyjność (cechy silnie dziedziczne) oraz pewność siebie, skuteczność i charyzma (mocno oparte o doświadczenie lub naukę). Początkowe niepowodzenia w badaniach i poszukiwaniach wpływu cech na bycie liderem, spowodowało popadnięcie teorii w niełaskę.

Co ciekawe przeprowadzone w późnych latach XX i początkach XXI wieku badania (meta analizy danych: Lord de Vader i Alliger – 1986, Judge i in. – 2002, Judge, Colbert i Iles -2004, za Wojciszke – 2001) wykazały istotną rolę cech osobowości w zdobywaniu roli przywódcy. Według najnowszych badań najważniejszymi cechami osobowości lidera okazują się inteligencja, cechy wchodzące w skład stereotypu męskości (sprawczość, aktywność, zaradność, zdecydowanie, przedsiębiorczość) oraz ekstrawersja i prawidłowe przystosowanie (brak zaburzeń zachowania). Twoje cechy osobowości mogę Ci bardzo pomóc, ale ich brak nie oznacza, że nie możesz stać się świetnym liderem!

#3 Teoria Przywództwa Sytuacyjnego

Teoria przywództwa sytuacyjnego mówi, że nie ma jednego właściwego sposobu zarządzania ludźmi. Według tej teorii lider musi poszukiwać różnych sposobów na zarządzanie swoimi ludźmi. A powinien to zrobić względu na zmieniające się wewnętrzne i zewnętrzne czynniki środowiska, w którym przychodzi mu przewodzić. Teoria ta skupia się nadal głównie na liderze, ale bierze pod uwagę wpływ podwładnych na relacje lider-pracownik.

„[…] badania relacji między grupami i ich liderami doprowadziły do niektórych naszych współczesnych teorii dynami i przywództwa grupowego”. Teoria przywództwa sytuacyjnego pokazuje, że styl lidera powinien być zgodny z poziomem dojrzałości jego podwładnego. Sugeruje również, aby lider dostosowywał się do sytuacji i przekształcał swój styl przywództwa skupiony na zadaniach w kierunku stylu zorientowanego na relacje.

#4 Teoria stylu i zachowania

Teoria stylu i zachowania, wprowadzona przez Yukl (1989), ukazywała lidera jako osobę, która ma swój ulubiony sposób zarządzania swoimi ludźmi i jednocześnie, że każdy z podwładnych będzie się lepiej pracował z liderem, który wyraźnie obiera jeden ze styli przywództwa. Teoria ukazywała, że nie do wszystkich sytuacji pasuje jeden tylko styl liderstwa. Yukl wymieniał tutaj tylko trzy typu przywództwa: autokratyczny, demokratyczny oraz sprawiedliwy (laissez-faire). Bez angażowania podwładnych, autokratyczny lider podejmuje decyzje. Przywódca laissez-faire pozwala podwładnym podejmować decyzje samodzielnie,. Natomiast lider demokratyczny pozyskuje zdanie swoich podwładnych, i dopiero wtedy podejmuje decyzje. Zapraszam Cię również do artykułów, w których opisałem:

#5 Teoria przywództwa procesowego

Jest wiele teorii przywództwa nakierowanych na proces, wśród nich możesz odnaleźć przywództwo służebne, przywództwo charyzmatyczne, zorientowane na główny cel, i wiele innych, które powstają każdego roku. Już w latach 70 XX wieku Greenleaf przedstawił teorię lidera służebnego (ang. servant leadership). Skupieniem takiego lidera jest rozwój swoich ludzi, na służenie im w osiąganiu coraz lepszych rezultatów i budowaniu autonomii w pracy. Teoria ta niepoddawana szerszym dyskusjom została ponownie „odkryta” w latach 90, nadawała najwyższą wartość koncentracji na procesie osiągania wizji w organizacji. To lider według tej teorii ma przyczyniać się do dobrobytu innych, koncentrować się na odpowiedzialności społecznej.

Według Yammarino (1999) w teoriach przywództwa nastąpiła ewolucja w kierunku rozwoju i rozumieniu procesów grupowych i funkcji zespołów. W szczególności położono nacisk na dostrzeganie i rozumienie interakcji pomiędzy członkami grupy. Teorie procesowe pokazują, że to nie otrzymane lub nabyte cechy i prawa, tworzą prawdziwych liderów, ale bardziej ich styl zarządzania, który uwzględnia zachowania grupowe i ich wpływ na zarządzanie ludźmi.

#6 Teoria lidera transakcyjnego

Transakcyjne przywództwo zostało opisane jako teoria, w której związek pomiędzy liderem a podążającymi za nim, opiera się na szeregu porozumień (House i Shamir, 1993). Teoria transakcji jest „oparta na wzajemności, w której przywódcy nie tylko wpływają na podwładnych, ale także są pod ich wpływem”. Niektóre badania ujawniły, że przywództwo transakcyjne wykazuje rozbieżność w odniesieniu do poziomu działania przywódców i charakteru relacji z wyznawcami. Bass i Avolio (1994) opisywali to „jako rodzaj przywództwa z nagrodami warunkowymi, który prowadzi aktywną i pozytywną wymianę między liderami i podwładnymi, dzięki czemu pracownicy są nagradzani”.

Ze strony lidera nagrody te mogą oznaczać wdzięczność za wzrost zasług, premie i osiągnięcia w pracy. Aby uzyskać dobrą pracę, można wymienić pozytywne wsparcie, zasłużyć na promocje, zwiększyć wydajność i współpracę w zakresie kolegialności. Zamiast tego przywódcy mogli skupić się na błędach, unikać odpowiedzi i opóźniać decyzje. Takie podejście określa się jako „zarządzanie przez wyjątek” i można je zaklasyfikować jako transakcje pasywne lub aktywne.

#7 Teoria przywództwa transformacyjnego

Transformacyjne przywództwo odróżnia się od reszty wcześniejszych i współczesnych teorii ze względu na bezpośrednie angażowanie pracowników w procesy i działania związane z osiąganiem celów organizacji. Jest również często nazywane przywództwem relacyjnym. Lider według tej teorii powinien zachęcać i motywować swoich podwładnych do samodzielnego rozwiązywania problemów oraz działania. Powinien to robić, używając motywatorów niefinansowych. W szczególności dążyć do tego, aby jego podwładni podążali za nim ze względu na głębokie zaangażowanie w sprawę.

W tym modelu liderstwa jedną z najważniejszych jest charyzma szefa i więzi emocjonalne. Również dbałość o pracowników przejawiająca się w interesowaniu się lidera ich życiem osobistym. Liderzy transformacji podnoszą motywację i moralność zarówno podwładnych, jak i lidera (House & Shamir, 1993). Według Bassa lider relacyjny, „próbuje nakłonić podwładnych do zmiany kolejności swoich pragnień poprzez przekraczanie własnych interesów i dążenie do potrzeb wyższego rzędu”. Teoria ta jest zgodna z teorią potrzeb wyższego rzędu Maslowa (1954). Przywództwo transformacyjne to model, który zmienia podejście do przekonań, wartości i postaw, które oświecają praktyki przywódców. Literatura sugeruje, że podwładni i przywódcy odkładają osobiste interesy na korzyść grupy.

Podkreślając wcześniej zdefiniowane teorie liderstwa, etyczny zasięg przywództwa jeszcze bardziej różnicuje model transformacyjny. Tego rodzaju przywódcy traktują swoich podwładnych indywidualnie. Dążą do rozwijania swojej świadomości, moralności i umiejętności poprzez nadawanie znaczenia ich pracy i wyzwaniom. Liderzy ci są „wizjonerskimi liderami, którzy starają się odwoływać do lepszej natury swoich pracowników i kierować ich ku wyższym i bardziej uniwersalnym potrzebom i celom” (MacGregor Bums, 2003).

Jeśli twoja aktywność inspiruje innych, by więcej marzyć, więcej się uczyć, więcej działać i stawać się kimś więcej, to jesteś liderem.
John Quincy Adams

Lider w praktyce

#1

W mojej opinii bycie liderem polega na budowaniu takich relacji ze swoimi pracownikami, aby wiedzieli oni, że traktuję ich jako ludzi i przede wszystkim ludzi. Jak opowiedział to Peter Anderton w swojej prezentacji na TED-ex, zasada pierwsza w byciu liderem brzmi: „Tutaj nie chodzi o Ciebie!”.

Dla mnie ta zasada sprawdzała się w życiu codziennym. Gdy tylko skupiałem się nad swoimi potrzebami i celami, własny rozwojem, a zespół miał służyć jako dźwignia do ich osiągnięcia, tak szybko okazywało się, że moi podwładni nie mają motywacji ani chęci, aby mi w tym pomagać. I odwrotnie, gdy skupiałem się na pomocy, wspieraniu i służeniu zespołowi, to moi ludzie poprzez swoje działanie, zachowanie i pracę, pomagali mi osiągać moje własne cele.

Uważam, że prawdziwy lider to ten, kto na pierwszym miejscu stawia sobie dobro swoich ludzi. Jak w książce „Liderzy jedzą na końcu” Simona Sineka, gdzie lider pilnuje, aby jego zespół był zawsze na pierwszym miejscu.

#2

Drugą stroną medalu w byciu liderem, jest to, aby być nim naprawdę. Brzmi jak truizm, ale chodzi mi o to, abyś pamiętał, że będąc dla swoich ludzi przywódcą, jesteś nim cały czas. Dla mnie oznacza to bycie autentycznym w roli lidera, w przewodzeniu innym. Czasami jest to ciężka rola, wręcz niewdzięczna. Jeżeli chcesz być naprawdę wielkim liderem, powinieneś przez cały czas roztaczać wokół siebie pewność siebie i poczucie bezpieczeństwa odnośnie do swoich decyzji. Budowanie swojej roli lidera, musisz skupić się na budowaniu zaufania do siebie i swoich działań. Pamiętaj również, że udawanie kogoś, kim nie jesteś, nie pomoże CI wcale. I to właśnie pokazywanie siebie takim, jaki jesteś, łącznie ze swoimi przywarami, będzie tworzyło Twoją autentyczność. Lekcja wyniesiona przeze mnie z tego punktu to, to, że nie ma jednej matrycy ustalającej i opisującej lidera.

Oba te punkty bardzo dobrze obrazuje opis z książki „Gra Endera”. Przedstawiony jest on w książce jako lider, który dyscyplinuje cały swój zespół, poucza i wyznacza im cele grupowe. A jednocześnie w kontaktach z pojedynczymi członkami swojej ekipy, jest ucieleśnieniem spokoju, nauczycielem i wsparciem. To właśnie dla mnie jest prawdziwy lider, autentyczny w swojej roli, ale jednocześnie pokazujący się jako człowiek.

Podsumowanie

Zamiast podsumowania chciałbym przekazać Ci kilka praktycznych rad.

Po pierwsze postaraj się zbadać swoje mocne i słabe strony, dowiedz się, jak najwięcej możesz o sobie. O tym, co powoduje, że chcesz być liderem, co cieszy Cię w tej roli, a co przeszkadza. Pracuj nad tymi elementami, które Ci przeszkadzają.

Po drugie słuchaj swoich ludzi. Oni wiedzą, jak chcą pracować, jak chcą być prowadzeni i mogą Ci pomóc rozwinąć Twoje umiejętności zarządzania. Nie zapominaj nigdy, że bez Twojego zespołu nie jesteś liderem, ale masz tylko takie stanowisko, rolę, etc. To Twoi ludzie i ich zachowanie w odniesieniu do Twojego zarządzania jest kluczem do przywództwa.

I po trzecie, codziennie staraj się uczyć czegoś nowego. Cały czas bądź osobą, która się rozwija. Tylko w ten sposób będziesz w stanie przygotować się na jedyną niezmienną w naszym codziennym życiu rzecz — zmianę.

Gdyby Twoi ludzie chcieli wiedzieć, czym się zajmujesz, możesz skorzystać z listy poniżej. Dodaj do niej dowolne ze swoich codziennych zadań, które uznasz za znaczące dla Ciebie.

Czym zajmuje się lider:

Wyznacza i pomaga osiągać postawione cele.
Określa lub pomaga określić zadania i ich priorytety, jakie mają wykonać jego podwładni.
Rozwiązuje problemy i podejmuje decyzje.
Jest wzorem do naśladowania.
Przekonuje, inspiruje i motywuje swoich ludzi.
Działa i dąży do osiągania rezultatów.

I pamiętaj, proszę, że w byciu liderem.

Po pierwsze nie chodzi o Ciebie.
Po drugie chodzi tylko o Ciebie.
A gdy chcesz coś zmienić, zacznij od samego siebie.

Źródła:

Great leadership comes down to only two rules | Peter Anderton | TEDxDerby

Uwaga: linki do wymienionych książek są t.zw. linkami afiliacyjnymi. Jeśli skorzystasz z któregoś z tych produktów po kliknięciu linku na mojej stronie, otrzymam z tego tytułu prowizję. Piszę o tym, ponieważ dbam o przejrzystość moich działań i chcę, abyś miał 100% pewności, że dla Ciebie nie wiąże się to z żadnymi dodatkowymi kosztami.

Lider — jak nim być?